Poniżej opisujemy niektóre zasady przygotowywania na komputerze, edytorem typu ASCII, tekstów, które następnie mają być złożone za pomocą systemu składania tekstów TEX.
Wymienione poniżej zasady można podzielić na dwie kategorie:
System składu ,,wyobraża sobie'' akapit najpierw jako jedną bardzo długą linijkę, którą ma połamać na krótsze, na ogół równej długości linijki, dokonując -- jeśli to konieczne -- automatycznego przenoszenia (dzielenia) wyrazów.
Przygotowując tekst przeznaczony do złożenia musimy ,,poinformować'' system składu o treści poszczególnych akapitów. Przepisując tekst zwykłym edytorem musimy więc przestrzegać następujących zasad:
Cudzysłów ,,otwierający'' oznacza się w tekście przy pomocy dwóch przecinków, a cudzysłów ,,zamykający'' w postaci dwóch apostrofów. Pierwsze dwa wyrazy poprzedniego zdania zostały wpisane do pliku jako: Cudzysłów ,,otwierający''. Nawet jeśli w maszynopisie lub rękopisie cudzysłowy otwierający i zamykający wyglądają tak samo, należy je rozróżnić i zaznaczyć tak jak opisano powyżej.
Oprócz opisanych powyżej zwykłych cudzysłowów, czasem stosuje się też w tekście tzw. ,,cudzysłowy <<francuskie>>''. Używa się ich wtedy, gdy trzeba wyróżnić cudzysłowem fragment zawarty w tekście już objętym cudzysłowem zwykłym.
Francuski cudzysłów otwierający oznacza się w tekście za pomocą dwóch znaków mniejszości: <<, a francuski cudzysłów zamykający za pomocą dwóch znaków większości: >>;.
Nigdy nie należy w roli nawiasu używać ukośnej kreski /, zwanej ,,łamane'' lub ,,ciach''.
. , ; : ? ! ...należy pamiętać, że pomiędzy poprzedzającym taki znak wyrazem, a takim znakiem nie może być odstępu, ani zmiany wiersza, natomiast po znaku przestankowym zawsze piszemy odstęp (prawie zawsze!).
Pamiętajmy, że wielokropek, to trzy kropki, a nie np. cztery.
Poniżej opiszemy krótko zastosowanie tych znaków i sposób ich składania w TEX-u.
W wyrazach złożonych, np. ,,niebiesko-czarny'', ,,dżentelmen-włamywacz'' łącznik oddziela poszczególne wyrazy składowe. Jest to krótka kreska znajdująca się pomiędzy wyrazami bez dodatkowych odstępów.
Pisząc takie słowa jak ,,żółto-zielony'' należy mieć na uwadze, że przymiotnik ,,żółto-zielony'' oznacza ,,częściowo barwy żółtej, a częściowo zielonej'', natomiast przymiotnik ,,żółtozielony'' (pisany jako jedno słowo bez łącznika) oznacza ,,barwy żółtej z odcieniem zielonym''. Słowo złożone występujące w składzie na granicy kolumny może zostać podzielone (częściowo przeniesione do następnego wiersza). Reguła przenoszenia takich słów jest następująca: każdy z wyrazów składowych może zostać podzielony lub podział może nastąpić na granicy wyrazów. W tym ostatnim przypadku kreska łącząca wyrazy powinna zostać ,,rozdwojona'', to znaczy znaleźć się zarówno na końcu linijki pierwszej, jak też na początku linijki drugiej. Oto możliwe sposoby przeniesienia słowa ,,żółto-zielony'':
Żół- to-zielony. Żółto- -zielony. Żółto-zie- lony. Żółto-zielo- ny.
Przygotowując tekst do składania systemem TEX łącznik wpisuje się jako parę znaków ,,\='' (w-tył-ciach, równa się), bez dodatkowych odstępów. Symbol ,,\='' jest komendą występującą jedynie w polskiej wersji TEX-a (czyli w MEX-u) i pozwala TEX-owi na przenoszenie wyrazów złożonych zgodnie z opisaną wyżej regułą.
Są jednak takie konteksty, gdzie chcielibyśmy użyć łącznika,
nie zezwalając TEX-owi na przenoszenie tak utworzonego napisu.
Jeśli mówimy o wydziale K-2 stoczni, to nie chcielibyśmy, aby
TEX w jakiejkolwiek sytuacji przeniósł:
Podobnie w przypadku komputera K-202, numeru telefonu 34-22
lub kodu pocztowego 80-309. We wszystkich takich przypadkach
łącznik zapisujemy w danych dla TEX-a jako pojedynczą kreskę
,,-''. A zatem wymienione przykłady należy zapisać jako:
,,K-2'', ,,K-202'', ,,34-22'', ,,80-309''.
K- -2
Może się jednak zdarzyć, że składamy tekst w wąskiej kolumnie (np. w jednej ze szpalt gazety), gdzie system składu nie ma zbyt wielu możliwości wygodnego łamania na linijki. Jeżeli w takim kontekście pojawi się gdzieś w środku akapitu długi symbol, np. numer konta bankowego:
123456-778899-124-0,to TEX może mieć trudności ze składem. W takiej sytuacji zamiast w danych wejściowych pisać:
123456-778899-124-0,czyli stosując pojedyncze kreski, można podpowiedzieć TEX-owi gdzie może złamać ten długi napis, stosując notację ,,\='':
123456\=778899\=124\=0.Łącznik jest również tym znakiem, którego używa TEX do przenoszenia (dzielenia) wyrazów. To jednak odbywa się automatycznie i nie wymaga żadnych ingerencji użytkownika systemu.
Zapisuje się go za pomocą trzech następujących po sobie minusów: ,,---''. Przed myślnikiem i po myślniku należy dodać po jednym odstępie.
Czasem półpauzy używa się też w roli myślnika. Myślniki muszą być jednolite w całym tekście. Na ogół stosowanie jednego lub drugiego rodzaju wymaga uzgodnienia z redakcją zlecającą skład.
Formuły matematyczne, to bardzo duży i istotny fragment TEX-a i nie sposób tu omówić go szerzej. Możemy jednak nauczyć się zapisywać taką prościutką formułkę, jak ,,--5''. Otóż jeśli w tekście wejściowym TEX-a umieścimy kolejno znaki ,,-'' i ,,5'' otoczone symbolami dolara, czyli napiszemy: $-5$, to TEX potraktuje to jako formułę matematyczną i użyta przezeń w składzie kreska pozioma będzie minusem. Gdybyśmy nie użyli znaków dolara, TEX złożyłby łącznik, co byłoby zupełnie nieodpowiednie; porównajmy niepoprawne: ,,-$5$'' i poprawne: ,,$-5$''.
Na przykład przygotowany pod edytorem tekst, zawierający jedynie litery i znaki przestankowe: To nie takie trudne, jak się wydaje...
zostanie złożony -- zgodnie z oczekiwaniem -- jako:
To nie takie trudne, jak się wydaje...
Jednak, jeśli w takim tekście pojawiłyby się znaki, które TEX traktuje w sposób szczególny, to zareagowałby na nie zupełnie inaczej. Nie będziemy tu opisywać co by się stało. Zapamiętajmy jednak, że jeśli chcemy uzyskać jeden z czterech następujących znaków:
& $ % #to musimy wpisać to do pliku wejściowego, jako:
\& \$ \% \#
A zatem każdy z tych specjalnych znaków należy poprzedzić ,,w-tył-ciachem'', czyli ,,\''.
Takie odstępy, na których nie wolno systemowi złamać wiersza, zazanacza się w przepisywanym tekście w specjalny sposób, pisząc znak ,,tylda'' ~ zamiast odstępu. Wymienione wcześniej zdanie należy zatem przepisać jako: ,,Janek urodził się w~Płocku''.
Jest wiele takich przypadków, kiedy związek fragmentów zdania jest tak silny, że nie należy wewnątrz takiego fragmentu łamać na linie. Nie zawsze reguła jest tak prosta, jak to napisano powyżej. Przyjrzyjmy się kilku przykładom poprawnie zaznaczonych fragmentów.
godz.~17.00 od~15 do~40~osób na str.~2 napisano ul.~Świerkowa tel.~25--04--71 rozdział~2 2~rozdziały p.~Jan Nowak I~część IX~SymfoniiW większości przypadków odpowiednie zaznaczenie wymaga pewnej wprawy i doświadczenia.